Το συγκεκριμένο άρθρο δημοσιεύτηκε το 2019 στην εφημερίδα "Χαϊδάρι σήμερα" και αναδημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα "dasarxeio".
Ο τίτλος στην σελίδα μας είναι δικός μας για λόγους συντομίας
Φθάσαμε στις εθνικές εκλογές και δεν ακούσαμε παρά ελάχιστους
από τους υποψήφιους βουλευτές, όλων των κομμάτων, της Δυτικής Αθήνας να μιλούν
για τα προβλήματά της.
Ας μιλήσουμε λοιπόν εμείς για ένα από αυτά.
Το θέμα είναι λίγο πολύ γνωστό. Ο μητροπολιτκός ναός Λαμίας, επικαλούμενος μία
διαθήκη του έτους 1916, διεκδικεί από το Ελληνικό Δημόσιο και τους δήμους
Περιστερίου και Πετρούπολης 7.500- στρέμματα. Από αυτά 2.000 περίπου στρέμματα
βρίσκονται μέσα στα ρυμοτομικά σχέδια των δήμων Περιστερίου και Πετρούπολης και
περιλαμβάνουν 230 οικ. τετράγωνα και 35 κοινοχρήστους χώρους πρασίνου. Τα
υπόλοιπα 5.500 περίπου στρέμματα αφορούν εκτάσεις δασικές, εκτός σχεδίου και
ανενεργά λατομεία που ορισμένα οι δήμοι έχουν διαμορφώσει σε χώρους άθλησης και
πολιτιστικών εκδηλώσεων. Οι εκτάσεις αυτές βρίσκονται στα διοικητικά όρια των δήμων
Πετρούπολης, Περιστερίου και Χαϊδαρίου.
Ο λόγος για το αποκαλούμενο «κτήμα Πεύκα –
Βέρδη».
Οι κοινωνικές, οικονομικές και
περιβαλλοντικές συνέπειες, από τυχόν ευδοκίμηση των αξιώσεων του Μητροπολιτικού
Ναού Λαμίας, θα είναι εκρηκτικές για όλη την δυτική Αθήνα, αν μάλιστα λάβουμε
υπόψη μας ότι εκκρεμούν ενστάσεις και κατά των αναρτήσεων των δασικών χαρτών
της περιοχής, με τις οποίες αμφισβητείται ο δασικός χαρακτήρας των
διεκδικούμενων εκτάσεων. Οι κοινόχρηστοι χώροι πρασίνου, αν δεν αποζημιωθούν,
κινδυνεύουν να αλλάξουν χρήση, οι εκτός σχεδίου περιοχές κινδυνεύουν να
πολεοδομηθούν ή να οικοδομηθούν με άλλο τρόπο, οι αθλητικές και πολιτιστικές
υποδομές των δήμων στα ανενεργά λατομεία (όπως Γρηγορίου, Φοίνικα κ.α.)
κινδυνεύουν να απωλεσθούν.
Η υπόθεση βρίσκεται σε κρίσιμο σημείο μια
και το πρωτοβάθμιο δικαστήριο, που επιλήφθηκε την εκδίκαση των αγωγών, έκανε
δεκτές όλες τις αξιώσεις του Μητροπολιτικού Ναού για την αναγνώριση της
κυριότητάς του στα 7.500 στρέμματα και ήδη αναμένεται η νέα εκδίκαση τους στο
Εφετείο Αθηνών το Νοέμβριο 2019.
Δεν είναι στις προθέσεις μας, ούτε έχουμε
τα δεδομένα, για να αξιολογήσουμε την απόφαση του πρωτοβάθμιου δικαστηρίου.
Δικαιολογημένα όμως προκύπτουν ερωτήματα για τον τρόπο με τον οποίο το ελληνικό
δημόσιο υπερασπίστηκε τα δικαιώματά του (δηλαδή τα δικαιώματα του ελληνικού
λαού) στην πρώτη δίκη.
Ολόκληρο το Ποικίλο όρος, από το έτος 1836
διαχειρίζεται από το ελληνικό δημόσιο ως βασιλικό (δημόσιο) κτήμα που περιήλθε
σ’ αυτό ως εχθρική (τουρκική) περιουσία. Τμήμα του ήδη το 1836 τοπογραφήθηκε
από βαυαρούς μηχανικούς. Τουλάχιστον από το 1905 είναι καταχωρημένο στο βιβλίο
κτηματολογίου Εθνικών Δασών ως δημόσιο κτήμα με το όνομα «Στεφάνι – Δαφνί –
Χαϊδάρι». Τα ονοματολογικά τοπωνύμια του Ποικίλου (Μαντριά Κανάτσια,
Λεψινιώτικα, Μουζάκα, Κοπρισιά Μανάρα, σπηλιά Μαρίνη, Βέρδη κ.α.) δεν
υποδηλώνουν την ύπαρξη, στις αντίστοιχες περιοχές, ιδιοκτησιών αλλά ποιμενικών
εγκαταστάσεων, που εκμισθώνονταν από το ελληνικό δημόσιο για χειμαδιά ενώ από
τον Απρίλη μέχρι τον Οκτώβρη τα κοπάδια έφευγαν για τα ορεινά λιβάδια των
βουνών της Στερεάς. Η έκταση όπου λειτούργησαν τα λατομεία Γρηγορίου – Τσαγκάρη
(όπου σήμερα οι αθλητικές εγκαταστάσεις Πετρούπολης) επίσης εκμισθώθηκαν από το
ελληνικό δημόσιο. Τα στοιχεία που τεκμηριώνουν την δημόσια ιδιοκτησία είναι
πολλά αλλά διάσπαρτα σε αρχεία πολλών δημοσίων υπηρεσιών.
Οσον αφορά ειδικά το κτήμα Πεύκα Βέρδη ας
δώσουμε το λόγο στον Δημήτρη Χατζόπουλο που το περιγράφει σε χρονογράφημά του
στην εφημερίδα «ΕΜΠΡΟΣ» της 20ης Ιανουαρίου 1921.
« … Μετά πορείαν ώρας φθάνει κανείς εις το Βέρδι. Εκείθεν πλησιάζει προς την Ζαχαρίτσαν και καταλήγει εις το Καματερό. Εις το Βέρδι, ιδιοκτησίαν χωρικών των Κάτω Λιοσίων, είνε δύο – τρείς χαμοκέλλες και μερικαί δεκάδες πεύκων. Οικογένειαι ποιμένων οικοκυρέων από το Λιδωρίκι, συγγενευόντων με κατοίκους των κάτω Λιοσίων, διαμένουν εκεί τον χειμώνα. Το καλοκαίρι πηγαίνουν στο χωριό των. Τα πρόβατά των και τα γίδια των έχουν στα μανδριά, ανάμεσα εις πλαγιές του Αιγάλεω. …».
Πως οι δυό – τρείς χαμοκέλες και οι μερικές δεκάδες πεύκων του 1921 έγιναν τώρα 7.500- στρέμματα;
Αυτά όμως αφορούν την δικαστική έκβαση της υπόθεσης. Ελπίζουμε ότι, από τα αρχεία του Υπουργείου Γεωργίας, της Γενικής Γραμματείας Δημόσιας Περιουσίας, του Δασαρχείου Αιγάλεω, των πρώην Υπουργείων Οικισμού και Βιομηχανίας, των Γενικών Αρχείων του Κράτους και όπου αλλού, μετά επισταμένη έρευνα, ανασύρθηκαν όλα τα απαραίτητα στοιχεία για την υπεράσπιση των συμφερόντων του Ελληνικού Δημοσίου (αν και γι’ αυτό πολλοί διατηρούν σοβαρές αμφιβολίες).
Τι γίνεται όμως
αν και σε δεύτερο βαθμό χαθεί η δίκη για το ελληνικό δημόσιο;
Αν η κυβέρνηση σε συνεργασία με τους δήμους που εμπλέκονται στις διεκδικήσεις έχουν πραγματικά την βούληση να προστατεύσουν το Ποικίλο όρος από τους κινδύνους που το απειλούν, όπως και να διαφυλάξουν τους κοινόχρηστους χώρους πράσινου μέσα στα εγκεκριμένα ρυμοτομικά σχέδια, πρέπει να αναλάβουν πρωτοβουλίες για νομοθετικές λύσεις.
Το Μάρτιο 2016 σε συγκέντρωση που έγινε στο ΚΥΒΕ Περιστερίου, για το θέμα, μέλη της κυβέρνησης δήλωσαν ότι επεξεργάζονται και σύντομα θα προωθήσουν «πολιτική λύση», εννοώντας προφανώς κάποιες νομοθετικές πρωτοβουλίες. Τρία χρόνια πέρασαν και καμία λύση δεν προωθήθηκε.
Υπάρχουν όμως «πολιτικές» λύσεις και αν ναι, ποιες είναι αυτές και γιατί δεν υλοποιούνται;
Το πρώτο μέτρο που πρέπει να ληφθεί είναι η επίσπευση κατάρτισης του προβλεπόμενου προεδρικού διατάγματος για την περιβαλλοντική προστασία του Ποικίλου όρους ως περιφερειακού φυσικού πάρκου (όρος που αντικατέστησε τον παλαιότερο του εθνικού δρυμού) σύμφωνα με όσα προβλέπονται από το ισχύον Ρυθμιστικό Σχέδιο Αθήνας – Αττικής (νόμος 4277/2014) δηλαδή, μεταξύ άλλων, την ανάσχεση της περαιτέρω επέκτασης του οικιστικού ιστού, την αποκατάσταση των λατομείων, την διατήρηση της βιοποικιλότητας, του δασικού χαρακτήρα του Ποικίλου, την προστασία και ανάδειξη των πολιτιστικών, αισθητικών, αρχαιολογικών, ιστορικών κ.α. χαρακτηριστικών της περιοχής, την ανάδειξή του ως πεδίου δασικής αναψυχής, φυσιολατρικών δραστηριοτήτων, ήπιου οικοτουρισμού. Στην διαδικασία αυτή κρίσιμο ζήτημα είναι η οριοθέτηση του φυσικού πάρκου, που πρέπει, για τον αποκλεισμό κάθε επιχείρησης επέκτασης, με οιονδήποτε τρόπο, του οικιστικού ιστού ή άλλης περιβαλλοντικής υποβάθμισης, τα όριά του να καθορισθούν σε επαφή με τα όρια των ρυμοτομικών σχεδίων των δήμων που το περιβάλλουν.
Το δεύτερο μέτρο που πρέπει να ληφθεί αφορά την επίλυση μιας λογικής και νομικής παραδοξότητας την οποία αναδεικνύουν οι διεκδικήσεις της μητρόπολης Λαμίας, όπως και άλλες περιπτώσεις αξιώσεων αποζημίωσης από εκκλησιαστικά ιδρύματα για χώρους που έχουν χαρακτηρισθεί κοινόχρηστοι ή έχουν υπαχθεί σε καθεστώς περιβαλλοντικής προστασίας. Το πρόβλημα έχει ως εξής: Η εκκλησία και τα νομικά πρόσωπα που την συναπαρτίζουν, ως νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου, ανήκουν στον ευρύτερο δημόσιο τομέα που σκοπός του είναι η εξυπηρέτηση του δημοσίου συμφέροντος. Το ίδιο και οι οργανισμοί τοπικής αυτοδιοίκησης ανήκουν στον δημόσιο τομέα και ο σκοπός τους είναι επίσης η εξυπηρέτηση του δημοσίου συμφέροντος. Οι κοινόχρηστοι χώροι εξάλλου, μέσα στα εγκεκριμένα σχέδια πόλεων, όπως και οι περιοχές που έχουν υπαχθεί σε καθεστώς περιβαλλοντικής προστασίας, προορίζονται επίσης για την εξυπηρέτηση του δημοσίου συμφέροντος. Πως είναι δυνατό λοιπόν να επιτρέπεται, ως θεμιτή, η επιδίωξη αποκομιδής οικονομικών ωφελημάτων ενός φορέα του δημοσίου σε βάρος ενός άλλου φορέα του δημοσίου για χώρους που έχουν ταχθεί στην εξυπηρέτηση του δημοσίου συμφέροντος; Η λογική και νομική παραδοξότητα που αναδεικνύεται από μια τέτοια δυνατότητα υποδηλώνει την ύπαρξη του νομικού κενού που μπορεί και πρέπει να επιλυθεί με θεσμικό τρόπο.
Συνεπώς «πολιτικές» λύσεις υπάρχουν. Πολιτική βούληση υπάρχει;
Αθήνα 3/7/2019
Τάσος Λύτρας
Νομικός